Of waarom diepe wonden meer nodig hebben dan een pleister.
Positieve affirmaties en wijze woorden, ze zijn er altijd al geweest. Van Socrates tot Dr. Martin Luther King. Van Einstein tot Oprah Winfrey. Van Jim Carrey tot Loesje. Er zijn uitspraken die we allemaal wel kennen en van tijd tot tijd gebruiken om onszelf of een ander moed in te spreken.
Maar sinds de komst van Facebook en Instagram lijken we er nog meer mee overspoeld te worden. De serene natuurbeelden en stralende gezichten bedekt met quotes in de mooiste fonts, met bemoedigende woorden als, ‘wees je mooiste zelf’, ‘laat los en vertrouw’ of ‘liefde overwint alles’. En heel eerlijk, als schrijver met een Instagram account maak ik ze zelf ook. Maar uit ervaring weet ik ook dat ze soms helemaal niet werken. Of erger: je nog eenzamer en depressiever kunnen maken dan je al bent.
Hoe kan dat toch? Want is geluk en liefde niet waar we allemaal naar streven? En wanneer je dat aangereikt krijgt je dan toch zou denken dat je dat zonder schroom omarmt en dat het je beter maakt.
Ik denk dat sommige mensen dat ook zeker zo ervaren. Dat het bevestigend werkt voor de manier waarop ze hun leven al leiden, in geluk en liefde. Of wanneer het even tegenzit, het lichtpuntjes kunnen zijn omdat ze je herinneren aan momenten dat je die gevoelens van vertrouwen en liefde eerder hebt gevoeld. En je daardoor weer houvast vindt om verder te kunnen gaan.
Maar er zijn ook situaties waar positieve affirmaties gewoon niet werken.
Je brein herkent het niet
Hoe kun je je mooiste zelf zijn, wanneer niemand je ooit heeft verteld of laten voelen hoe blij ze met jou zijn? Hoe kun je je gevoelens van angst en onzekerheid loslaten en vertrouwen dat het wel goed komt, wanneer in het verleden keer op keer jouw vertrouwen is beschaamd. En het nooit goed kwam. Hoe kun je dan weten dat er zoiets als onvoorwaardelijke liefde is en dat ieder mens daar gewoon recht op heeft? Dus jij ook.
Iets ontvangen wat je nooit eerder hebt ervaren is zo lastig.
Soms lijkt dat zelfs onmogelijk. Je hersenen kunnen daar niets mee. De ontwikkeling van onze hersenen begint al in de baarmoeder, voordat we worden geboren, en gaat nog door tot de twintiger jaren. Maar het zijn de eerste jaren waar de ontwikkeling het snelst gaat.
Alle ervaringen laten een patroon achter wat vervolgens je denken en je gedrag zal beïnvloeden. Dat geldt voor de fijne ervaringen. Maar net zo voor de nare ervaringen.
Emotioneel trauma
Wanneer je als kind na het meemaken van iets wat vervelend of pijnlijk was, dan ook nog eens hele andere (ongezonde) conclusies hebt getrokken dan wordt het nog lastiger.
Stel als peuter ben je je grenzen aan het verkennen (wat peuters doen) en per ongeluk stoot je tegen een vaas aan en die valt stuk. Je schrikt er zelf van en je begint te huilen. Een hele logische reactie. Stel dat één van je ouders aan jouw schrik en verdriet voorbij gaat en alleen de gebroken vaas ziet en daarop boos reageert. Welke conclusie trek je dan als kind? Voel je je vrij en zeker om je grenzen te verleggen? Of staat iets nieuws proberen voortaan gelijk aan onzekerheid of probeer je overal controle over te houden? Hoe kun je dan durven vertrouwen op jezelf?
Elk kind heeft liefde, warmte en huidcontact nodig. Een gevoel van geborgenheid, veiligheid en dat je er mag zijn. Een gezond gevoel van eigenwaarde is wat je bijvoorbeeld daarmee ontwikkelt. Maar wanneer je als kind nauwelijks geknuffeld wordt of aardige of lieve opmerkingen hoort, welke conclusie trek je dan als kind over wat liefde en een normale relatie is? Weet je wat liefde of complimenten ontvangen is?
Je voelt je machteloos
Wanneer je dan wordt geconfronteerd met positieve affirmaties en wijze woorden van anderen die mooi klinken maar waar je diep van binnen geen contact mee kunt maken dan word je daar niet gelukkiger van. Eerder depressiever omdat je merkt dat jou niet lukt wat anderen blijkbaar wel lukt. Je probeert het misschien wel, maar je kunt er niet bij. Waardoor je je nog machtelozer en eenzamer voelt.
Ben je dan gedoemd tot een leven zonder geluk en liefde? Nee, dat geloof ik niet. Alleen…
Je zult iets dieper moeten durven gaan.
De wond en de pleister
Vergelijk het maar eens met een diepe open wond in je arm waar je al een tijd mee rondloopt en waar vuil is ingekomen. Je kunt daar een hele mooie pleister met bloemetjes en mooie kleuren opplakken. De wond is dan misschien afgedekt en aan het zicht onttrokken, maar onder die pleister zit nog steeds dat vuil waardoor de wond niet kan helen.
Die wond kan pas helen wanneer je er eerst goed naar hebt gekeken. Hoe is die wond ontstaan? Wat voor vuil zit er? Hoe kan je dat het beste weghalen? En is een pleister daarna voldoende of is een steviger verband toch beter. En is het raadzaam dat iemand er van tijd tot tijd naar kijkt en je uitlegt hoe je die arm het beste weer kunt gebruiken zonder dat je nieuwe blessures oploopt.
Natuurlijk willen we allemaal liefde voelen en gelukkig zijn. Maar dingen wegstoppen die veel pijn hebben gedaan en doen alsof ze er niet meer zijn werkt averechts. Wonden bestaan niet alleen op het fysieke niveau, er zijn veel mensen die pijn en verdriet hebben ervaren waardoor een emotionele wond is ontstaan.
Er komt een moment dat je weer alleen bent met je wond. En ondanks die mooie pleister die je erop hebt geplakt, herinnert de scherpe pijn je weer wat daar zit. En zul je er toch iets mee moeten.
Dan blijft een pleister een oppervlakkig iets en zal het de wond nooit echt helen.
Gun jezelf meer dan een pleister, een tijdelijk iets. Ieder mens verdient liefde en geluk, voor de rest van zijn en haar leven.
Jij ook.
Dit verhaal verscheen ook als opiniestuk in Dagblad De Stentor (3 augustus 2019)
Rechten feature image: Dawid Zawiła on Unsplash
Rechten foto ‘Believe in yourself’: Katrina on Unsplash
Rechten foto kind: Katherine Chase on Unsplash
