Je wist het echt zeker. Je hoefde er niet lang over na te denken en voor je het door had vlogen de woorden uit je mond. Je had gelijk. En dat zouden ze weten ook. Maar even later, toen de storm was gaan liggen, het onweer was uitgeraasd en de stilte was teruggekeerd, bekroop je een ander gevoel. Een gevoel van schaamte en van ongemak. ‘Oh…niet handig…’ kreunde je in jezelf. ‘Wat nu?’

Een vergissing maken we allemaal wel eens. Je neemt een beslissing die later onhandig uitpakt of je zegt iets waar je later spijt van hebt. Soms zijn het kleine vergissinkjes en laten ze niet zo’n indruk achter. Heel soms zijn ze wat groter en ga je over een grens. Een grens van jezelf of die van een ander. Vervelend. Je zou alles willen doen om het terug te draaien, maar helaas gaat dat niet.

Er is in onze samenleving best een verschil in hoe we omgaan met vergissingen en het maken van fouten. Waar de ene persoon in staat is in opvangen, aanvaarden, compassie, eerlijk zijn en doorgaan, heeft een ander daar soms moeite mee en is daar hard in. Zowel als we zelf een vergissing maken en ook als we een ander in de fout zien gaan.

Hoe je met zo’n vergissing omgaat heeft veel te maken met hoe je je op zo’n moment voelt, én hoe je omgaat met deze gevoelens. Vaak zijn die gevoelens gerelateerd aan hoe je je als kind voelde in een zelfde soort situatie.

Emoties uit je jeugd

Heb je positieve ervaringen in je jeugd meegemaakt, dan weet je hoe je het nu moet oplossen. Heb je negatieve ervaringen gehad of werd je door je opvoeders hierin niet of onvoldoende begeleid, dan sta je nu vaak voor een raadsel en heb je geen idee hoe je verder moet wanneer je een fout maakt. Meestal kies je dan voor één van de volgende drie opties. Je vlucht ervoor weg en praat er omheen, je gaat in de aanval en ontkent dat er iets is gebeurd of je blijft verlamd staan in de hoop dat niemand je ziet.

Hoe ging dat in jouw jeugd als je iets wilde uitproberen en (figuurlijk of letterlijk) struikelde en viel?

Mocht je vallen en even uithuilen? Was er iemand met geduld om je weer overeind te helpen en je te troosten? Mocht je je gefrustreerdheid uiten als iets niet lukte en je gedachten daarover en was daar ruimte voor? Was er geduld van je opvoeder om iets kalm uit te leggen?  Was er iemand om je aan te moedigen om creatief na te denken en het opnieuw te proberen? Was er ruimte voor jou, als kind?

Zo ja dan weet je, met deze ervaring en wat je daarin hebt geleerd, nu om te gaan met het gevoel van teleurstelling en met de eventuele boosheid en schaamte van dat iets niet lukt.

Dat is terug te zien in je gedrag nu.

• je bent in staat te voelen, je durft emoties te uiten en je begrijpt wat je emoties betekenen
• je hebt begrip voor je eigen kwetsbaarheid en mogelijkheid tot falen en als gevolg ook begrip voor anderen
• je durft dat te laten zien aan anderen
• je hebt geleerd eerlijk te zijn en eerlijk te kijken naar jezelf
• met als gevolg dat je van je vergissingen weet te leren en dit kunt meenemen in nieuwe situaties
• je begrijpt dat als je ‘iets fout doet’ het iets anders is dan ‘dat je fout bent’ en dat je nog steeds wordt geaccepteerd en de belangrijke mensen in je leven nog steeds van je houden
• je hebt voldoende eigenwaarde
• je bent in staat je eigen kracht aan te spreken en op te staan
• je weet je stem te gebruiken om uitleg te geven of om uitleg te vragen
• je hebt creativiteit ontwikkeld en moed om het weer opnieuw te proberen

Het kan zijn dat je een andere ervaring in je jeugd hebt meegemaakt. Dat er werd geroepen dat je niet moest huilen en een grote jongen of meid moest zijn en gewoon weer door moest gaan. Misschien werd je wel uitgelachen. Of misschien kreeg je zelfs wel een tik of een time-out omdat je (in de ogen van je opvoeders of begeleiders) iets doms had gedaan of iets waarmee zij geen raad wisten.

In dit geval neem je een hele andere ervaring en bagage mee in je verdere leven. Gebeurde het regelmatig dat je werd uitgelachen, je gevoelens werden weggewuifd of dat je werd gestraft, dan kan het gevolg zijn dat je gevoelens van boosheid, verdriet en schaamte ontwikkelde. Hoe vaker een zelfde situatie en reactie voor komt waarbij je gevoelens niet de ruimte krijgen, hoe meer die gevoelens zich gaan vastzetten in je onbewuste en je niet een stap verder in je ontwikkeling kunt zetten.

Ook dit is later te herkennen in je gedrag.

• je aarzelt bij nieuwe dingen of het zetten van stappen
• je ontwikkelt negatieve gedachten (‘het zal toch wel weer fout gaan, ik ben toch niet goed genoeg’)
• je schaamt je (voor je emoties)
• je vindt het moeilijk om je emoties te uiten
• je hebt een negatief beeld over emoties ontwikkeld
• als de druk te hoog wordt, komt alles er in één keer uit
• je hebt moeite vergissingen toe te geven (naar jezelf en naar anderen)
• je hebt moeite verantwoordelijkheid te nemen over je eigen gedrag en de resultaten daarvan
• je legt de verantwoordelijkheid bij iemand of iets anders (je geeft anderen de schuld)
• je vertelt onwaarheden
• je hebt moeite met jezelf kwetsbaar op te stellen
• je voelt je niet veilig en op je gemak bij jezelf en bij anderen
• doordat je hard bent voor jezelf, ben je ook hard voor je omgeving
• met soms als gevolg dat je streng en kritisch bent voor anderen (of in extreme gevallen gaat pesten of erger)
• je uit je opgekropte emoties op een andere manier (vechten, stoer doen, overduidelijk aanwezig zijn of in drama)
• je uit je schaamte door te gaan pleasen en te lief en te aardig te zijn
• je hebt een laag zelfbeeld
• je maakt je onzichtbaar

Ik begrijp dat het soms ongemakkelijk is boosheid of verdriet te voelen of te ervaren dat iemand tegenover jou die emoties aan jou laat zien. Dat is ook niet altijd fijn. Er is wel een verschil in gewoon voelen en er in doorslaan. Het hoeft ook geen drama te worden. Maar door het gevoel van een ander af te kappen omdat wij het niet prettig of zelfs lastig vinden, ontnemen wij het kind de kans om iets te leren.

 

Rechten foto: Riddles in The Dark by Michael Bilotta

Ruimte voor emoties

Ik geloof niet dat mensen die fouten maken, ze ontkennen of ervoor weglopen helemaal niets voelen. Diep van binnen voelen ze de emoties van schaamte en ongemak wel en willen ze het graag oplossen, maar ze hebben soms geen idee hoe. Vaak hebben ze het niet geleerd of een hele andere conclusie uit hun jeugdervaringen en de bijbehorende gevoelens getrokken en die meegenomen in hun verdere leven. Dat is wat hun gedrag in hun leven nu beïnvloedt. Ze weten niet om te gaan met gevoelens van teleurstelling, boosheid, verdriet en schaamte.

Kunnen wij door dat gedrag heen kijken en dat zien en daarvoor alsnog begrip hebben? Begrip hebben is iets anders dan iets goed vinden. Het is met mildheid kijken en open staan voor wie die ander is, zonder daarbij je eigen grenzen uit het oog te verliezen.

Stel dat we begrijpen dat we juist door proberen, door fouten mogen maken, door voelen, door samen leren en elkaar helpen als het gebeurt en dan pas opstaan en verder gaan, een heel stuk verder komen als samenleving.

Stel dat we als opvoeders en begeleiders anders omgaan met kinderen. Als we ruimte maken en geven aan het voelen van emoties. Als boosheid, verdriet en schaamte er gewoon mogen zijn. Als wij, als volwassenen, ons toestaan om die emoties van het kind te ontvangen. Als we ophouden met ons ongemakkelijk daarbij te voelen. En begrijpen dat die emoties er om een reden zijn. Er is namelijk iets gebeurd wat niet fijn of niet goed was. Dat wil geuit worden. Dat wil gezien worden. Daar kan een kind iets van leren.

Wat zou er gebeuren als kinderen, die de ruimte krijgen om van fouten te leren en waar hun gevoel er mag zijn, later volwassen zijn? Als ze ouders zijn, als ze leraren zijn, als ze in het bedrijfsleven werken, als ze politici zijn of zelfs een wereldleider worden. Hoe zou het dan gaan als zij in hun relaties of in hun werk een belangrijke beslissing moeten nemen en daarbij struikelen?

Wat zou er dan gebeuren?

 

• compassie
• emoties